“Geminin yıllardır atık vaziyette durması kabul edilemez.”
Lefke Turizm Derneği Başkanı Hasan Karlıtaş, TID 154 isimli gemi hakkında bize görüşlerini aktardı. Karlıtaş, sözde herkesin bu geminin kurtarılmasını savunduğunu ama gerçek anlamda bir girişimin olmadığını söyledi.
TID 154 hakkında bize bilgi verebilir misiniz?
“Bu tarz gemiler 2. Dünya Savaşı sırasında kullanılmak maksadıyla üretildi, ancak yetişmedi. Yaptığım araştırmaya göre İngiltere’nin Sunderland şehrinde yapıldı. Daha sonra başka bir firmaya satıldı. Ardından Kıbrıs maden şirketi olan Cyprus Mining Corporation (CMC) firması tarafından bakır madeninde kullanılmak üzere alındı. Yaptığımız araştırmalara göre gemiyi CMC’nin önemli isimlerinden olan Lan Cooper getirdi.1947-1948 yıllardan 1975 yılına kadar, yani CMC şirketi Lefke’yi terk edeceği tarihe kadar Lefke bölgesine hizmet sundu. Türkler ve Rumlar ortak maden şirketinde çalışıyordu. Karadağ ve Fugaza diye iki bölge vardı. Bu bölgelerden çıkan madenler Gemikonağı’na (Xero) taşınmaktaydı. Orada bir ahşaptan iskele vardı. Onun üzerinde kayış sistemi vardı ve kayıştan geçen madenler bu geminin içine boşaltılıyordu. Orası derinlik olarak uygun olmadığı için açıklarda da yük gemileri bekliyordu. Bu romörkörün görevi Gemikonağı iskelesinden bakırı alıp ilerideki yük gemilerine götürmekti.”
Bu gemiden kaç adet üretildi ?
“TID markasıyla bu gemi römorkörden toplam 183 adet üretilmiştir. Çok değerli bir gemidir. Yaptığımız araştırmaya göre 8 adet kalmıştır. Ülkemizde sadece bir tane vardır: TID 154. Kömür sistemi ve buharla çalışan bir model olarak yapılmıştır. Gemikonağı limanına uzun yıllar hizmet vermiş son derece önemli bir gemidir. Muhakkak suretle korunmasına ihtiyaç vardır. Çünkü 183 adet model içerisinde dünyada 8 adet kalmıştır. Bu anlamda, geminin Gemikonağı limanında yıllardır atık vaziyette durması kabul edilemez.”
Diğer kalan 7 geminin durumları nedir?
“Yine yaptığımız araştırmalara göre TID 164 numaralı gemi İngiltere’de çalışır vaziyettedir. Kıbrıs bulunan geminin de geçmişte kurtarılması ve yurtdışına götürülmesi için birkaç girişim yapılmıştı. Ancak bürokratik engellere takıldı. Zaten bana göre doğru da değildir. Önemli olan bu geminin hizmet verdiği Kıbrıs adasında korunmasıdır. Bir tarih ne yazık ki gözümüzün önünde yok oluyor.”
Gemiyle ilgili bir plan var mı?
“Gemiyi restore etmek ve motorunu sergilemek maksadıyla geçmiş yıllarda İngiltere’den birileri gelmişti. Ancak bir sürü sıkıntı olduğu için bu yapılamadı. Bana göre mutlak suretle belediye, dernekler ve hükümet işbirliği yaparak bu gemiyi çürümeden, gerekirse biraz kaldırılarak korumalıdır. Ayrıca iyi bir projeyle TID 154 Lefke bölgesinin ve Kıbrıs’ın en önemli simgelerinden biri haline gelebilir.”
Eski eserlerin ya da belediyenin gemiyle ilgili girişimi oldu mu?
“Sözde herkes bu geminin kurtarılmasını savunuyor. Ama gerçek anlamda bir girişim yapılmadı. Bu geminin bu şekilde paslı, çürük, çürümeye yüz tutmuş ve kaderine terk edilmiş bir görüntüsü var. Bu beni çok rahatsız eder. Çünkü bu yaşayan bir tarihtir. Kaderine terk edilmemesi ve çürümeye bırakılmaması lazım. Yetkili kurumları elini taşın altına koyarak bu gemiyi kurtararak bir açık hava müzesi şeklinde sergilemesi gerekiyor. Aksi halde gemi öylece yok olup gidecek.”
