Pandemi Sürecinde İşçilerin Ücretlerinde İndirime Gidilmesinin Hukuka Uygunluğu

Koronavirüsün, Dünya Sağlık Örgütünce “pandemi” ilan edilmesinden bu yana en çok çalışan kesimin etklendiği yadsınamaz bir gerçek. Daha önceleri pandemi döneminin iş hayatına etkilerinden bahsetmiş ve çalışan kesime yasal haklarını hatırlatmıştık. Ancak bazı işverenlerin, yasal olarak tüm önlemlerin alınmasına ve işçilerin mağdur edilmemesine dayalı bunca çalışmaya rağmen, işçilerin ücretlerinde indirime gidildiğini biliyoruz. Ancak işverenlerin bu tutumlarının yasal olup olmadığını bilmiyoruz.

Bu dönemde işverenlerin kısa çalışmaya girseler de girmeseler de kısa çalışma ödeneğine başvurduklarını, çalışanları bir ayın on beş gününde ücretsiz izne çıkardığını ve tüm bunların yanında çalışanların ücretlerinde indirime de gidildiğini görüyoruz. İşverenlerin bu uygulaması her şekilde işçilerin hayat standartlarını aşağı çekmekte. İşçi tarafından kabul edilmediğinde de işçiler, özellikle pandemi döneminde, ücretsiz izne çıkarılma ihtimaliyle baş başa kalıyor.

Daha detaylı açıklamaya geçmeden önce, ücrette indirim uygulamasının yasal olmadığı, İş Kanunu hükümlerine aykırı olduğunun bilinmesi gerekir. İş Kanunu, “Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.” hükmüyle bunu çok açıkça ortaya koymaktadır.

İşverenle işçi arasında yazılı bir sözleşme olsa da olmasa da taraflar beraber çalışmaya başlamadan önce her türlü koşulları karşılıklı konuşmuş ve mutabık kalmışlardır. Mutabık olunan hususlardan biri de işçinin ücrettir. Ücrette indirim yoluna gidilebilmesi durumu, iş sözleşmesi koşullarında esaslı bir değişiklik olarak değerlendirilir ve iş sözleşmesinde esaslı bir değişikliğin uygulanabilmesi ancak işçinin yazılı onayıyla mümkündür.

İşveren işçiye ücrette indirime gideceğini bildirmeli ve işçinin yazılı onayını almadan ücrette indirime gitmemelidir. İşçi, 6 iş günü içerisinde yazılı olarak kabul etmediği takdirde işverenin ücrette indirim yoluna gitmesi yasaya aykırıdır.

İşçinin ücrette indirimi kabul etmemesi durumunda neler olur?

İşçinin işverenin teklifini kabul etmemesi durumunda işveren, talebin geçerli bir nedene dayandığını kanıtlamalıdır. Ancak, bu şartla iş akdini feshedebilir. Fakat, bu fesih işçinin kıdem tazminatının ödenmesine engel değildir.

İşçinin yazılı onay vermemesine rağmen işveren ücrette indirime gidebilir mi?

Böyle bir durumda işçi, haklı nedenle iş akdini feshedebilir. Böyle bir fesih işçinin kıdem tazminatı hakkına halel getirmez.

Ücretsiz izne çıkarılacağı endişesiyle ücrette indirimi kabul eden işçinin dava hakkı var mıdır?

Pandeminden önce işverenler işçiyi işten çıkarmakla manipüle ederken pandemi döneminde işverenlerin fesih yasağı olduğundan, çalışanları ücretsiz izne çıkarmakla manipüle etmekteler. Çoğu işçi de istemeyerek kabul etmek durumunda kalmaktadır. Böyle bir durumda işçi, ücret alacağının tahsili amacıyla işverene dava açabilir. Yargıtay böyle bir durumda, işçinin ücretinin eksik ödendiği gerekçesiyle açılan davalarda işçiyi haklı bulmuştur.

Ücrette indirim durumu neden önemlidir?

Her ne kadar son zamanlarda işçilerin kıdem tazminatları konusunda da düzenleme olacağı konuşulsa da böyle bir düzenleme henüz yürürlüğe girmemiştir. Dolayısıyla işçi, iş akdinin son bulması durumunda işverenden kıdem tazminatının ödenmesini talep edebilir. Kıdem tazminatı işçinin emeğinin karşılığıdır. Kıdem tazminatı hesabında ücret çok önemli bir parametredir. Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin aldığı en son ücret üzerinden hesaplama yapılır. Ücrette indirim, kıdem tazminatından da indirim demektir.