Çocuk İşçiliği

Her ne kadar çocukların çalıştırılması Anayasada ve İş Kanununda yasaklanmışsa da çeşitli sebeplerden ötürü işverenler çocuk işçi çalıştırmaktadır. Hem anayasal düzende hem de iş kanununda çocukların çalıştırılması belirli şartlara ve kurallara bağlanmıştır.

Çocuk İşçi – Genç İşçi

14 yaşını tamamlamış ancak henüz 15 yaşını doldurmamış ve aynı zamanda ilköğretimini tamamlamış işçilere çocuk işçi denmektedir. 15 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını tamamlamamış işçiler ise genç işçi olarak tanımlanmaktadır.

Çocuk Çalıştırma Yaşı

İş Kanununda çok net şekilde belirtildiği üzere 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilir.

14 yaşını doldurmamış çocuklar ise, bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.

Çocukların Çalışma Süreleri

İş Kanunu kapsamında çalışmasında sakınca olmayan hallerde çocukların günde kaç saat çalışabilecekleri düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre; temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamaz şeklinde bir düzenleme mevcuttur. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir.

Çocuk ve Genç İşçilerin Yasal Hakları

• Çocuk ve genç işçilere 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7.30 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
• Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz.
• Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar.
• Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi en az 20 gündür. Yıllık ücretli izin kesintisiz kullandırılmalıdır.

Çocuk İşçi ve Genç İşçi ile İşveren Arasındaki İş Sözleşmesi

Çocuk işçi ya da genç işçi çalıştırmak isteyen işverenin çocuğun velisi ya da vasisi ile iş sözleşmesi yapması zorunludur.

İşverenin çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuğun çalıştırılacağı iş, karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi vermek yükümlülüğü bulunmaktadır.

14 yaşını doldurmamış çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.

Hafif İş Kavramı

İş Kanunu ile düzenlenen çocuk işçi haklarının yürürlük esaslarını düzenleyen bir yönetmelik bulunmakradır. Bu yönetmelikte çocuk işçilerin çalıştırılabileceği işler belirtilmiştir. Kanunda ve yönetmelikte bu tanım “hafif iş” olarak belirtilmiştir. Buna göre çocuklar veya gençler:

• Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
• Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,
• Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,
• Büro hizmetlerine yardımcı işler,
• Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),
• Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,
• Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
• Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç),
• Spor tesislerinde yardımcı işler,
• Çiçek satışı, düzenlenmesi işlerinde çalışabilirler.